Zasadą polskiego kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jest branie pod uwagę stanowiska dziecka w ważniejszych sprawach dotyczących jego osoby lub majątku. W toku postępowania przed sądem rodzinnym i opiekuńczym umożliwienie dziecku wypowiedzenia się w kwestii własnej sprawy, czy to przykładowo dotyczącej kontaktów z rodzicem, czy rozstrzygnięcia o miejscu zamieszkania, następuje poprzez jego wysłuchanie. Wysłuchanie małoletniego służy poznaniu przez sąd preferencji dziecka co do rozstrzygnięcia sprawy.
Podstawą prawną określającą zasady wysłuchania małoletniego dziecka jest przepis art. 576 § 2 k.p.c. Stosowanie do jego treści, wysłuchanie dziecka przeprowadza się, jeżeli pozwala na to jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości. Rozsądne życzenia dziecka są brane pod uwagę w miarę możliwości. Wysłuchanie odbywa się poza salą posiedzeń sądowych.
Najdogodniejszym rozwiązaniem jest skorzystanie w tym celu z Przyjaznego Pokoju Przesłuchań Dzieci, ewentualnie innego pomieszczenia, które zapewni dziecku poczucie bezpieczeństwa oraz swobodę wypowiedzi. Rekomenduje się, aby wysłuchanie odbywało się w stroju cywilnym sędziego, bez utrwalania tej czynności za pomocą sprzętu audiowizualnego, czy też bez spisywania protokołu. Z przebiegu wysłuchania sporządza się jedynie notatkę
Bardzo skąpe uregulowanie od strony prawnej wysłuchania dziecka powoduje liczne rozbieżności w zakresie stosowania tej instytucji. Z własnego doświadczenia mogę wskazać, że wysłuchania dziecka przeprowadzane są w skrajnie różny sposób. Najbardziej drastyczny przypadek, wysłuchania przeprowadzonego na sali sądowej, w trakcie posiedzenia, przez sędziego w stroju urzędowym, przy obecności stron oraz ich pełnomocników był z pewnością wyrazem nieudolności w skorzystaniu z tej instytucji. Jeśli dodać do tego brak odpowiedniego podejścia psychologicznego ze strony sądu i dosyć napastliwą postawę, to można wyobrazić sobie jak przykre było patrzenie na łzy dziecka.
Z drugiej strony spotkałam się z sytuacją, gdy sędzia wraz z małoletnim udali się do pokoju celem wysłuchania, a obydwoje rodzice zostali poproszeni o poczekanie pod salą sądową. Następnie w trakcie późniejszego posiedzenia sąd zreferował wyniki wysłuchania. Dziecko w ogóle nie miało świadomości, że spotyka się i rozmawia z sądem. Mimo zasadniczo krótkiej rozmowy dziecko nawiązało z sędzią swobodny i przyjazny kontakt. W tej sprawie wysłuchanie przełożyło się bezpośrednio na wynik postępowania i mogę śmiało stwierdzić, że zaważyło na losach sprawy.
W tym kontekście widać jak ważnym elementem skutecznego i właściwego wysłuchania jest należyte przygotowanie się do niego przez sąd. Cennym wsparciem w odpowiednim przeprowadzaniu dowodu z wysłuchania małoletniego są zalecenia i wytyczne opracowywane przez fundacje oraz organizacje działające na rzecz praw dzieci. Z godnych polecenia publikacji mogę wskazać tą, która została opracowana przez Fundację Dzieci Niczyje. Do zapoznania się znajdziecie ją pod linkiem: „Jak zorganizować wysłuchanie dziecka w trybie art. 216 1 oraz 576 § 2 KPC”.
Muszę obalić błędne przekonanie, że wysłuchanie małoletniego jest kluczowym dowodem przeprowadzanym przez sąd rodzinny. W praktyce wysłuchanie małoletniego nie odbywa się tak często jak można by przypuszczać. O wiele częściej spotykamy się z formą pośredniego poznania stanowiska dziecka, czy to za pośrednictwem opinii OZSS, czy też sprawozdania kuratora, a zwłaszcza gdy mamy do czynienia z dziećmi poniżej 13 roku życia. Chociaż prawo nie przewiduje żadnej granicy wieku dla możliwości przeprowadzenia wysłuchania małoletniego, to doświadczenie wskazuje, że sądy skłonne są o wiele częściej korzystać z bezpośredniej rozmowy w przypadku dzieci starszych, natomiast w przypadku najmłodszych chętniej posiłkują się pośrednimi dowodami. Zdarza się, że wysłuchanie jest przeprowadzane przy obecności psychologa. Ten sposób jest zdecydowanie rekomendowany w przypadkach sporów rodzicielskich charakteryzujących się wikłaniem dziecka w konflikt. Udział profesjonalisty pomoże w prawidłowym ocenieniu zachowania oraz oczekiwań dziecka.
adwokat Joanna Szewczyk- Stępień
Jeśli nurtują Państwa jeszcze inne kwestie dotyczące przebiegu wysłuchania małoletnich przed sądem bądź pozostałych aspektów prowadzenia spraw rodzinnych zawsze możecie je skonsultować podczas spotkania w Kancelarii.
Aby poradzić się w sprawie rodzinnej możemy spotkać się w biurze Kancelarii w Krakowie, ale również w Gorlicach, czy w Nowym Sączu. Wiele konsultacji odbywamy także telefonicznie lub poprzez Whatsapp, dzięki czemu jesteśmy dostępni dla naszych klientów z całej Polski i zagranicy, niezależnie od ich miejsca zamieszkania. Nasi prawnicy specjalizują się w prawie rodzinnym (sprawy o rozwód, kontakty z dziećmi, alimenty, władzę rodzicielską, podział majątku), a także w sprawach przeciwko nieletnim.
Kancelaria Adwokacka Szczurek Szewczyk- Stępień w Krakowie
Telefon: +48 792 276 360 e-mail: szewczyk-stepien@adwokat-krakow.com
słuchanie dziecka w sądzie to zbrodnia i bezmiar głupoty!