Poruszenie wśród prawników wywołało niedawne orzeczenie Izby Cywilnej Sądu Najwyższego, którego sedno uderza w prawidłowość obsadzenia składów orzekających w sprawach o rozwód.
Wskutek wątpliwości powziętej przez Sąd Apelacyjny w Rzeszowie Sąd Najwyższy wypowiedział się w przedmiocie wyznaczania składu sądu procedującego i orzekającego rozwód w czasie pandemii COVID-19. W uchwale z dnia 14 grudnia 2023 r., sygn. akt III CZP 32/23 stwierdzono, że
„W sprawach o rozwód, zarówno niezakończonych do 3 lipca 2021 r., jak i wszczętych w okresie od 3 lipca 2021 r. do 14 kwietnia 2023 r., sąd pierwszej instancji orzeka w składzie jednego sędziego, chyba że prezes sądu zarządził rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów. W razie rozpoznania takiej sprawy w składzie jednego sędziego i dwóch ławników zachodzi nieważność postępowania (art. 379 pkt 4 k.p.c.).”
Treść uchwały prowadzi do konkluzji, że w okresie od 3 lipca 2021 r. do 14 kwietnia 2023 r. w składzie Sądu I instancji, który orzekał rozwód, nie mogli zasiadać sędziowie-ławnicy. Prawidłowo obsadzony sąd orzekał o rozwodzie jednoosobowo lub trzyosobowo- ale zawsze w składzie zawodowym. Skład trzyosobowy mógł zostać wyznaczony zarządzeniem prezesa sądu, gdy sprawa miała precedensowy charakter lub była szczególnie zawiła. Taką możliwość przewiduje art. 47§4 k.p.c. Norma ta nie udziela jednak prezesowi sądu kompetencji do powiększenia składu sądu o sędziów niezawodowych czyli ławników.
Należy nadmienić, że obecnie, tak jak przed pandemią Covid-19, sprawy o rozwód toczą się w pierwszej instancji w składach ławniczych, t.j. jednego sędziego zawodowego oraz dwóch ławników. Reguła ta wynika wprost z art. 47§2 pkt 2a k.p.c.
Ławnicy to niezawodowi członkowie składu orzekającego, którzy są wybierani przez radę gminy. Nie muszą posiadać wykształcenia prawniczego, tak jak sędzia zawodowy. Jednocześnie trzeba pamiętać, że przy rozpoznawaniu sprawy ich głos ma taką samą wagę i doniosłość, jak głos sędziego zawodowego. W sprawie o rozwód może zdarzyć się więc sytuacja, że sędzia zawodowy zostanie przegłosowany przez dwóch ławników. Ławnik nie może natomiast kierować rozprawą.
Wznowienie rozwodu nie zawsze będzie możliwe
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2023 r. wskazuje wprost, że rozwody procedowane podczas pandemii w okresie objętym orzeczeniem w wadliwych składach mogą być dotknięte sankcją nieważności. Skutek ten nie następuje jednak automatycznie. Nieważność postępowania sąd bierze pod uwagę z urzędu, ale reguła ta dotyczy wyłącznie spraw w toku. Prawomocne orzeczenia o rozwodzie pozostają w mocy, a strony, których sprawy są już zakończone nie mają powodów do obaw o to, czy ich rozwód jest ważny.
Powstaje jednak pytanie, czy skoro w składzie sądu uczestniczyły nieuprawnione osoby to strona może domagać się wznowienia postępowania i skutecznie dążyć do wzruszenia wyroku rozwodowego.
Skargę o wznowienie postępowania składa się w terminie trzymiesięcznym od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia. W zależności od okoliczności i tego, czy został wyczerpany tok instancji będzie to albo Sąd Okręgowy albo Sąd Apelacyjny. Zasadniczo złożenie skargi o wznowienie nie może nastąpić jednak później niż po upływie 10 lat od uprawomocnienia się wyroku.
Skutkiem prawidłowego złożenia skargi o wznowienie postępowania będzie ponowne rozpoznanie sprawy tyle, że w innym składzie.
Trzeba jednak uzupełnić niniejszy wywód o szczególne zastrzeżenie dotyczące możliwości wznowienia postępowania o rozwód. Skarga o wznowienie będzie niedopuszczalna, gdy którykolwiek z byłych małżonków po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego zawarł nowy związek małżeński.
Jeśli masz wątpliwości, czy Twój rozwód został przeprowadzony prawidłowo możesz skonsultować się z adwokatem.
Jeśli chcesz skorzystać z pomocy w ocenie, czy wznowienie rozwodu byłoby dopuszczalne lub uzasadnione możesz skontaktować się z Kancelarią Adwokacką pod numerem telefonu: +48 792 276 360. Porady prawne są udzielane również na odległość.
Prowadzimy sprawy rozwodowe Nie tylko w Krakowie, ale także w Nowym Sączu, Tarnowie, Kielcach czy Katowicach. Aby poradzić się w sprawie rodzinnej możemy spotkać się w biurze Kancelarii w Krakowie, ale również w Gorlicach. Wiele konsultacji odbywamy także telefonicznie lub poprzez Whatsapp, dzięki czemu jesteśmy dostępni dla naszych klientów z całej Polski i zagranicy, niezależnie od ich miejsca zamieszkania.
Kancelaria SZ&P ADWOKACI Szczurek Szewczyk- Stępień ma swoją siedzibę w Krakowie. Nasi prawnicy specjalizują się w prawie rodzinnym (sprawy o rozwód, kontakty z dziećmi, alimenty, władzę rodzicielską, podział majątku), a także w sprawach przeciwko nieletnim.
